Để ăn không phải băn khoăn.
“…Người ta dễ tin những lời hù dọa. Nếu không tin, cũng nơm nớp sợ. Nếu không sợ, thì cũng rụt rè. Nước đun sôi rồi, đun lại có hại, uống vào dễ bị ung thư. Không tin, nhưng nếu cầm bình nước đun lại, vẫn thấy… chột dạ. Tháo gỡ cái ấn tượng ban đầu, khó lắm.”
(Trích “Lời mở đầu” trong sách Đốithoại “Để ăn không phải băn khoăn”)
Vũ Thế Thành
Đôi lời
Khi quyển Ăn để sướng hay ăn để sợ? tập I phát hành cuối năm ngoái (2016), qua vài buổi giao lưu với bạn đọc, tôi mới vỡ lẽ ra rằng, độc giả vẫn còn sợ nhiều thứ hơn mình tưởng.
Ăn mì gói sợ ung thư (Chất gì trong mì gói gây ung thư? Không biết). Nấu nướng thực phẩm bằng lò vi sóng tạo ra chất gây ung thư (Bằng chứng khoa học? Không có). Nước uống đun sôi lại gây ung thư (Thực nghiệm đâu? Không có). Rau củ quả có nitrate gây ung thư (Y học có kết luận ung thư do ăn rau quả không? Không biết)….
Hỏi, nguồn tin từ đâu? Từ báo chí, từ internet… Độc giả sợ thực phẩm gây ung thư. Tôi sợ truyền thông.
Trong thực tế, tìm ra mối quan hệ giữa thực phẩm và nguy cơ ung thư là điều khó khăn, bởi chúng ta ăn nhiều loại thực phẩm khác nhau, thứ này xọ thứ kia, rồi cơ địa mỗi người mỗi khác…
Nghiên cứu về an toàn thực phẩm thì kết quả đá ngược nhau là chuyện thường. Có cả ngàn nghiên cứu về đậu nành, tốt xấu loạn cả lên… Nhưng không phải nghiên cứu nào cũng có giá trị như nhau. Khác biệt chủ yếu là phương pháp nghiên cứu. Giới khoa học chỉ xem xét những nghiên cứu được xem là tin cậy, sau đó mới đưa ra nhận định chung.
Nhưng thực phẩm chức năng và báo chí, nhất là báo mạng, lại thường đi trước kết luận của khoa học. Nhiều bài báo làm toáng lên với những tiêu đề lạ lùng như thực phẩm này là sát thủ thầm lặng, thực phẩm kia phải tránh… Ngược lại, họ cũng bốc đến trời những loại gọi là siêu thực phẩm, giúp thúc đẩy hệ miễn nhiễm, diệt tế bào ung thư v.v…
Người ta dễ tin những lời hù dọa. Nếu không tin, cũng nơm nớp sợ. Nếu không sợ, thì cũng rụt rè. Nước đun sôi rồi, đun lại có hại, uống vào dễ bị ung thư. Không tin, nhưng nếu cầm bình nước đun lại, vẫn thấy… chột dạ. Tháo gỡ cái ấn tượng ban đầu, khó lắm.
Quyển sách các bạn đang cầm trong tay là tập hợp những bài Đối thoại hàng tuần về An toàn thực phẩm giữa tôi và chị Bích Hiền, phóng viên báo Tri Thức Trẻ (soha.vn).
Chị Bích Hiền phụ trách mục Sống Khỏe của báo, nên có nhiều thông tin về an toàn thực phẩm, cả trên báo chí và những đồn đãi ‘hỡi ôi’ trong giới giang hồ qua facebook hay các trang web ‘mẹ đẹp bé yêu’…
Chị ngoại đạo về khoa học, lại là người vợ, người mẹ, người nội trợ lo toan bữa ăn cho gia đình, như bao phụ nữ bình thường khác trong nước. Nhiều câu hỏi chị Bích Hiền nêu ra làm tôi… bật ngửa.
Tôi nhận ra rằng, vấn đề chị Hiền nêu ra là những băn khoăn, lo sợ chung của các bà nội trợ qua những câu hỏi cụ thể, sát rạt rất đời thường. Và cứ thế, chúng tôi, người Hỏi kiểu Hà Nội, kẻ Đáp giọng Sài Gòn qua mạng internet. Đến nay cũng hơn 30 chủ đề Đối thoại.
Các bà nội trợ sợ thực phẩm độc hại. Còn tôi, tôi hãi truyền thông độc hại.
Thể loại đối thoại giúp độc giả ngoài ngành ‘dễ thở’ hơn khi đọc một bài báo về khoa học, xuất hiện hàng tuần trên báo mạng, nhưng lại khó khăn cho tôi khi cần dẫn chứng nguồn tư liệu.
Khi biên tập lại các bài Đối thoại để in sách, tôi thêm một ít dẫn chứng khoa học hỗ trợ cho những phát biểu ‘gây cấn’… Chẳng hạn, nitrate trong rau củ quả đâu có dễ gây ung thư như người ta tưởng. Các bạn trong ngành có thể đọc sâu thêm.
An toàn thực phẩm trong nước đúng là có vấn đề, nhưng không phải tới mức hãi sợ, nhìn đâu cũng thấy ung thư, đồ ăn thức uống nào cũng gây ung thư, hễ có chất bảo quản là ung thư…
Người ta khai thác sợ hãi nơi người tiêu dùng để kinh doanh, nhưng sợ hãi nơi người tiêu dùng thì vẫn còn. Gột rửa sợ hãi, khó lắm.
Tôi chỉ là người trấn an nỗi sợ hãi dựa trên hiểu biết khoa học. Hy vọng tập sách này giúp bạn đọc bớt đi phần nào hãi sợ khi ăn uống. Bớt phần nào hay phần nấy, còn hơn là suốt đời ăn hột vịt lộn rau răm với nỗi buồn vô cớ.
Vũ Thế Thành, Sài Gòn 21/9/2017
—–
(sách do công ty Nhã Nam phát hành)
