Biên tập là cái nỗi gì?
Biên tập là cái nỗi gì?
- Vũ Thế Thành
Biên tập sách báo là điều cần thiết. Ngay cả biên tập viên viết sách cũng cần người khác biên tập. Người ngoài có cái “fresh look” nên dễ phát hiện những điểm vô lý, những cái sai ngớ ngẩn, những đoạn văn sa đà, kết nối lộn xộn. Sự thành công của sách hay bài báo đều có sự đóng góp âm thầm của BTV.
Nhưng biên tập, sửa chữa mà không có sự đồng ý của tác giả là… tầm bậy.
Sau năm 75, “Tâm hồn cao thượng” bản dịch Hà Mai Anh được in lại và biên tập một cách đáng buồn. Sửa đổi văn của một người đã khuất, mà giọng văn đó đã khắc sâu trong đầu của biết bao thế hệ học sinh, không đáng xấu hổ sao? Chính trị chính em gì ở đây mà phải sửa đổi! Nếu cần, thì chú thích bên dưới cho hợp với thời đại, chứ sao lại sửa.
Ông Hà Mai Phương, con trai của dịch giả Hà Mai Anh trong một lá thư gửi bạn là Nguyễn Nam đã than phiền về sự tùy tiện sửa chữa của nhà xuất bản này
Trích:
" Bạn Viên Linh Nguyễn Nam: Nhớ đọc kỹ trang 198 đến trang 200!” Những trang này cho biết nhà xuất bản Thanh Niên ở trong nước đã in lại “Tâm Hồn Cao Thượng” do Hà Mai Anh dịch và tự động tung tác những hành vi sau đây:
-An-Di của Hà Mai Anh dịch tên Henry, bị họ sửa là Enrico.
-Ðảo Xác-đe của HMA dịch đảo Sarde thì họ sửa là Xarđênha.
-Thay từ “nhân dân” bằng “dân-sự” (trang 226).
-Thay từ “tương tàn” bằng “thương tâm” (tr. 225).
-Sửa từ “chung sống” bằng “sống chung” (tr. 100).
-Thay từ “bác sĩ” bằng “quan thầy thuốc nhà binh” – sửa từ “thân ái” bằng “thân thuộc” – thay từ “Thưa Ðại-úy” bằng “Bẩm Ðại-úy” (tr. 99).
-Thay câu “Thưa Ðại úy, xin Ðại úy hãy tin vào em” thành “Bẩm Ðại úy, xin Ngài hãy tin vào con” (tr. 96).
-Sửa từ “vòng bán nguyệt” thành “vòng cung bao vây” – sửa từ “Em đánh trống” bằng “Thằng đánh trống” (tr. 95).
-Tất cả các chữ Em trong bản dịch HMA bị đổi thành Thằng, Mày, Nó, Con (tr. 94-99).
-Cắt bỏ phần chú thích và giải nghĩa (hết trích)
Ông Nguyễn Nam còn cho biết: Cuối trang 200 của bản in ở hải ngoại, Mai-Ðình, người thay mặt gia đình dịch giả Hà Mai Anh cho biết, họ sẽ tái bản lại hết “tất cả các dịch phẩm nguyên thủy của ông cha để lại.” Và tuyên bố: “Các ấn bản khác ngoài chính bản [do gia đình in lại] đều bị sai lạc, không còn giá trị và không tương xứng với công trình dịch thuật của nhà giáo Hà Mai Anh.”
Nhật ký của một nhân vật lịch sử cũng được biên tập trước khi xuất bản. Nhật ký là sổ tay ghi lại sự kiện hay tâm trạng của người viết về chuyện gì đó trong ngày. Tâm trạng hay cảm xúc này ngày hôm sau có thể khác. Biên tập, sửa chữa cái gì ở đây ???
Tập san Đô thành hiếu cổ (B.A.V.H.) được một nhóm dịch giả của nhà xuất bản Thuận Hóa chuyển ngữ sang tiếng Việt, gồm 31 tập, với tựa đề “Những người bạn Cố đô Huế” (dịch đúng nghĩa đen). Bản dịch thận trọng, cân nhắc từng câu chữ, giữ nguyên cả những những chỗ tác giả sai. Sau đó các dịch giả chú thích những điểm sai ở cuối trang. Đó là tác phong lương thiện của người cầm bút.
Bản dịch “Tâm hồn cao thượng” của dịch giả Hà Mai Anh xuất bản từ thập niên 40 thế kỷ trước, tái bản đi tái bản lại nhiều lần. Bản dịch được giải thưởng Văn chương của Hội Alexandre de Rhodes Hà Nội năm 1943, và giải nhất Dịch thuật Pháp văn của Phủ Quốc Vụ Khanh đặc trách Văn Hóa năm 1970
Cách chuyển ngữ giản dị, trong sáng, dễ hiểu và gần gũi với lứa tuổi tiểu học, bản dịch “Tâm hồn cao thượng” nhà giáo Hà Mai Anh đã trở thành một thứ Quốc văn giáo khoa thư, đi vào thế giới tuổi thơ của biết bao thế hệ (trong đó có tôi). Không bản dịch nào khác có thể thay thế được .
Vũ Thế Thành
- Vũ Thế Thành
Biên tập sách báo là điều cần thiết. Ngay cả biên tập viên viết sách cũng cần người khác biên tập. Người ngoài có cái “fresh look” nên dễ phát hiện những điểm vô lý, những cái sai ngớ ngẩn, những đoạn văn sa đà, kết nối lộn xộn. Sự thành công của sách hay bài báo đều có sự đóng góp âm thầm của BTV.
Nhưng biên tập, sửa chữa mà không có sự đồng ý của tác giả là… tầm bậy.
Sau năm 75, “Tâm hồn cao thượng” bản dịch Hà Mai Anh được in lại và biên tập một cách đáng buồn. Sửa đổi văn của một người đã khuất, mà giọng văn đó đã khắc sâu trong đầu của biết bao thế hệ học sinh, không đáng xấu hổ sao? Chính trị chính em gì ở đây mà phải sửa đổi! Nếu cần, thì chú thích bên dưới cho hợp với thời đại, chứ sao lại sửa.
Ông Hà Mai Phương, con trai của dịch giả Hà Mai Anh trong một lá thư gửi bạn là Nguyễn Nam đã than phiền về sự tùy tiện sửa chữa của nhà xuất bản này
Trích:
" Bạn Viên Linh Nguyễn Nam: Nhớ đọc kỹ trang 198 đến trang 200!” Những trang này cho biết nhà xuất bản Thanh Niên ở trong nước đã in lại “Tâm Hồn Cao Thượng” do Hà Mai Anh dịch và tự động tung tác những hành vi sau đây:
-An-Di của Hà Mai Anh dịch tên Henry, bị họ sửa là Enrico.
-Ðảo Xác-đe của HMA dịch đảo Sarde thì họ sửa là Xarđênha.
-Thay từ “nhân dân” bằng “dân-sự” (trang 226).
-Thay từ “tương tàn” bằng “thương tâm” (tr. 225).
-Sửa từ “chung sống” bằng “sống chung” (tr. 100).
-Thay từ “bác sĩ” bằng “quan thầy thuốc nhà binh” – sửa từ “thân ái” bằng “thân thuộc” – thay từ “Thưa Ðại-úy” bằng “Bẩm Ðại-úy” (tr. 99).
-Thay câu “Thưa Ðại úy, xin Ðại úy hãy tin vào em” thành “Bẩm Ðại úy, xin Ngài hãy tin vào con” (tr. 96).
-Sửa từ “vòng bán nguyệt” thành “vòng cung bao vây” – sửa từ “Em đánh trống” bằng “Thằng đánh trống” (tr. 95).
-Tất cả các chữ Em trong bản dịch HMA bị đổi thành Thằng, Mày, Nó, Con (tr. 94-99).
-Cắt bỏ phần chú thích và giải nghĩa (hết trích)
Ông Nguyễn Nam còn cho biết: Cuối trang 200 của bản in ở hải ngoại, Mai-Ðình, người thay mặt gia đình dịch giả Hà Mai Anh cho biết, họ sẽ tái bản lại hết “tất cả các dịch phẩm nguyên thủy của ông cha để lại.” Và tuyên bố: “Các ấn bản khác ngoài chính bản [do gia đình in lại] đều bị sai lạc, không còn giá trị và không tương xứng với công trình dịch thuật của nhà giáo Hà Mai Anh.”
Nhật ký của một nhân vật lịch sử cũng được biên tập trước khi xuất bản. Nhật ký là sổ tay ghi lại sự kiện hay tâm trạng của người viết về chuyện gì đó trong ngày. Tâm trạng hay cảm xúc này ngày hôm sau có thể khác. Biên tập, sửa chữa cái gì ở đây ???
Tập san Đô thành hiếu cổ (B.A.V.H.) được một nhóm dịch giả của nhà xuất bản Thuận Hóa chuyển ngữ sang tiếng Việt, gồm 31 tập, với tựa đề “Những người bạn Cố đô Huế” (dịch đúng nghĩa đen). Bản dịch thận trọng, cân nhắc từng câu chữ, giữ nguyên cả những những chỗ tác giả sai. Sau đó các dịch giả chú thích những điểm sai ở cuối trang. Đó là tác phong lương thiện của người cầm bút.
Bản dịch “Tâm hồn cao thượng” của dịch giả Hà Mai Anh xuất bản từ thập niên 40 thế kỷ trước, tái bản đi tái bản lại nhiều lần. Bản dịch được giải thưởng Văn chương của Hội Alexandre de Rhodes Hà Nội năm 1943, và giải nhất Dịch thuật Pháp văn của Phủ Quốc Vụ Khanh đặc trách Văn Hóa năm 1970
Cách chuyển ngữ giản dị, trong sáng, dễ hiểu và gần gũi với lứa tuổi tiểu học, bản dịch “Tâm hồn cao thượng” nhà giáo Hà Mai Anh đã trở thành một thứ Quốc văn giáo khoa thư, đi vào thế giới tuổi thơ của biết bao thế hệ (trong đó có tôi). Không bản dịch nào khác có thể thay thế được .
Vũ Thế Thành
